Fortress Skies: Binnenkijken in Rusland’s Allesomvattende Anti-dronearsenaal (Update 2025)
Belangrijke Feiten
- Volledig Spectrum aan Anti-Drone Technologie: Rusland heeft een breed scala aan anti-drone systemen ingezet – van krachtige elektronische stoorzenders en radarsystemen tot snelvuurkanonnen, raketten en zelfs laserstralen – om de toename van UAV-dreigingen tegen te gaan theguardian.com reuters.com. Dit omvat op vrachtwagens gemonteerde elektronische oorlogsvoeringsunits (EW), raketlanceerders op daken in Moskou, draagbare “dronegeweren” en experimentele hoogenergetische lasers.
- Leidende Rol voor Elektronische Oorlogsvoering: Gespecialiseerde EW-systemen zoals Repellent-1 en Silok detecteren automatisch dronebesturingssignalen en storen deze, waardoor UAV’s tijdens de vlucht worden verstoord en.wikipedia.org ukrainetoday.org. Nieuwere systemen zijn aanzienlijk effectiever – zo zou het gekoppelde CRAB-complex 70–80% van de doelwitten uitschakelen (tegenover ~30% voor oudere Silok-stoorzenders) door multi-band stoorzending en onderschepping van dronesignalen te combineren bulgarianmilitary.com bulgarianmilitary.com.
- Luchtverdediging Aangepast voor Drones: Russische puntverdedigingsraketsystemen zoals Pantsir-S1 en Tor zijn rond kritieke locaties geplaatst (zelfs op daken in het centrum van Moskou) om drones neer te schieten theguardian.com militaeraktuell.at. Een verbeterde Pantsir-variant kan tot 48 mini-raketten dragen die specifiek zijn geoptimaliseerd om zwermen drones te bestrijden defense.info defense.info. Oudere luchtafweerkanonnen (bijv. snelle 30mm kanonnen) worden ook gebruikt om laagvliegende UAV’s uit de lucht te schieten wanneer ze binnen bereik zijn.
- Frontlinie Bescherming van Troepen: Als reactie op Oekraïense first-person-view (FPV) kamikazedrones zet Rusland persoonlijke antidronesystemen in. Surikat-O/P, een 2,75 kg draagbare stoorzender, stelt soldaten in staat om drones op ongeveer 1 km afstand te detecteren en ze op ongeveer 300 m te storen, en functioneert als een “elektronisch scherfvest” op het slagveld rostec.ru rostec.ru. Tanks en pantservoertuigen worden uitgerust met Volnorez stoorzendermodules – een lichtgewicht systeem van 13 kg dat de besturingsverbinding van een drone kan verbreken en deze kan laten crashen of landen voordat hij toeslaat armyrecognition.com armyrecognition.com.
- Nieuwe technologie & hybride systemen: Verschillende state-of-the-art counter-UAV-systemen zijn verschenen in 2024–2025. De SERP-VS6D combineert een 360° RF-detector met automatische verstoring op zes kanalen, bewezen effectief tegen zwermaanvallen rostec.ru rostec.ru. Het Lesochek EW-systeem (koffergrootte) blokkeert nu niet alleen radiogestuurde bommen, maar verstoort ook satellietnavigatie op commerciële drones rostec.ru rostec.ru. Rusland test zelfs laserwapens – in midden 2025 voerde het grootschalige proeven uit met nieuwe anti-drone lasers, met als doel deze te integreren in een “geünificeerde luchtverdediging” nadat ze met succes test-UAV’s vernietigden reuters.com reuters.com.
- Civiel & binnenlands gebruik: Anti-droneverdediging is niet langer alleen militair – tegen 2025 heeft naar schatting 60–80% van de grote civiele industriële ondernemingen in Rusland UAV-beschermingsapparatuur geïnstalleerd tadviser.com. Dit varieert van radiofrequentie-jammers die energiecentrales en olieraffinaderijen bewaken tot speciale interceptordrones zoals de net-gooiende Volk-18 “Wolf-18” (ontwikkeld door Almaz-Antey) bedoeld om ongewenste drones rond luchthavens en publieke evenementen te vangen en.topwar.ru en.topwar.ru. Politie en veiligheidsdiensten zetten regelmatig draagbare jammers in op gevoelige locaties, en massale GPS-spoofing rond het Kremlin wordt al lang gebruikt om hobbydrones op afstand te houden.
- De verdediging van het luchtruim boven Moskou: Na een reeks Oekraïense drone-aanvallen op Russisch grondgebied is de luchtverdediging van Moskou massaal versterkt. De hoofdstad is nu, vanaf 2025, omringd door meer dan 50 nieuwe luchtverdedigingsposities militaeraktuell.at. Deze omvatten gelaagde ringen van S-400- en S-300-langeafstandsraketten, nieuwere S-350- en S-500-systemen, en talrijke Pantsir-S1-kortafstands-luchtverdedigingseenheden die een “dronekoepel” rond de stad vormen militaeraktuell.at militaeraktuell.at. Veel Pantsirs zijn op hoge torens of daken geplaatst om de radarbereik op lage hoogte tegen laagvliegende drones te verbeteren militaeraktuell.at militaeraktuell.at. Elektronische tegenmaatregelen zoals het Pole-21-systeem zijn ook verspreid over zendmasten om GPS-signalen te storen en inkomende drones te verwarren defense.info defense.info.
- Resultaten op het slagveld gemengd: De hectische tegenmaatregelen van Rusland tegen drones hebben geleid tot betere bescherming tegen sommige dreigingen – zo zouden Russische elektronische verdedigingen eind 2024 naar verluidt 85–90% van de kleine UAV’s op bepaalde fronten onderscheppen defense.info defense.info. De prestaties variëren echter. Oekraïense operators pasten hun tactieken aan (frequentiespringende signalen, autonome modi, enz.) die zwaktes in oudere stoorzenders zoals de Silok uitbuitten, waardoor er verschillende werden vernietigd door juist de drones die ze niet konden stoppen ukrainetoday.org ukrainetoday.org. Analisten merkten op dat de Silok “niet gevoelig genoeg is om een drone te detecteren en niet krachtig genoeg om deze te storen… het is gewoon niet erg goed,” vooral onder gevechtsomstandigheden ukrainetoday.org. Deze kat-en-muisspel-dynamiek heeft Rusland ertoe aangezet om nieuwe anti-drone innovaties te versnellen, terwijl Oekraïense aanvallen doorgaan.
De groeiende dreiging van drones en de Russische reactie
Onbemande luchtvaartuigen – van kleine quadcopters tot langeafstandssuïcidedrones – zijn het slagveld van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne binnengedrongen, en Rusland zelf wordt nu voortdurend vanuit de lucht aangevallen. Oekraïense troepen hebben van drones een hoeksteen van hun operaties gemaakt, en gebruiken ze voor alles van verkenning aan het front en geleide artilleriebeschietingen tot gedurfde langeafstandsaanslagen op luchtmachtbases, olieterminals en zelfs het centrum van Moskou. In de afgelopen twee jaar zijn Oekraïense drones er herhaaldelijk in geslaagd de Russische verdediging te doorbreken en waardevolle doelen diep in Rusland te raken reuters.com. Deze aanhoudende dreiging heeft geleid tot een dringende, allesomvattende inspanning van Rusland om tegenmaatregelen in te zetten – feitelijk een spoedprogramma om troepen en steden te beschermen tegen spiedende ogen en bommen van bovenaf.
De strategie van Moskou is geweest om elk denkbare technologie op het probleem los te laten en zo een gelaagd “anti-drone schild” op te bouwen. In de woorden van president Poetin werkt Rusland nu aan het creëren van een “universeel luchtverdedigingssysteem” om moderne luchtdreigingen (met name drones) in de volle breedte het hoofd te bieden reuters.com. In de praktijk betekent dit het versterken van traditionele luchtverdediging en het toevoegen van nieuwe capaciteiten: luchtafweereenheden voor korte afstand zijn rond belangrijke locaties uitgebreid, elektronische oorlogsvoeringseenheden zijn op alle niveaus toegenomen, en R&D naar futuristische anti-drone wapens (van lasergeschut tot onderscheppingsdrones) is in een stroomversnelling geraakt. “Het is goed om vooraf te plannen in plaats van na de eerste aanvallen,” merkte een pro-Kremlin militaire blogger op, toen binnenlandse drone-aanvallen in 2023 van onwaarschijnlijk naar onvermijdelijk gingen theguardian.com theguardian.com. Hieronder gaan we dieper in op het volledige spectrum van Rusland’s anti-drone arsenaal – de onderdelen, de inzet en hoe goed ze daadwerkelijk werken.
Elektronische Oorlogvoeringssystemen: Drones Storen en Overnemen
Elektronische oorlogsvoering is naar voren gekomen als Rusland’s eerste verdedigingslinie tegen drones. Door de radiolinks en GPS-signalen waar UAV’s van afhankelijk zijn te verstoren, kunnen EW-systemen drones uitschakelen zonder een schot te lossen – een aantrekkelijke optie gezien het enorme aantal vijandige drones en de kosten van het onderscheppen met raketten. In het afgelopen decennium heeft Rusland zwaar geïnvesteerd in EW en beschikte het (op papier) over een van ’s werelds meest indrukwekkende reeksen stoorzenders. Echter, het innovatieve gebruik van goedkope commerciële drones door Oekraïne in 2022 legde aanvankelijk hiaten bloot in Rusland’s EW-dekking en coördinatie defense.info defense.info. Sindsdien heeft Moskou zich snel aangepast, door nieuwe anti-UAV elektronische oorlogsplatforms in te zetten en EW-eenheden tot op tactisch niveau te brengen om “drones overal” op het moderne slagveld te bestrijden defense.info defense.info.
Zware vrachtwagen-gemonteerde stoorcomplexen: Een klasse van Russische EW-systemen is ontworpen voor langeafstandsdetectie en -storing van drones vanaf zware voertuigen. Een goed voorbeeld hiervan is Repellent-1, een 20-tons vrachtwagencomplex dat in 2016 werd geïntroduceerd voor anti-UAV-missies en.wikipedia.org en.wikipedia.org. De op een mast gemonteerde sensoren van Repellent-1 kunnen de besturingssignalen van minidrones op meer dan 35 km afstand opvangen, waarna het systeem probeert de communicatie en navigatie van de drone te storen op afstanden tot ongeveer 2,5 km en.wikipedia.org. Het fungeert in feite als een elektronisch “krachtveld”: het detecteert inkomende UAV’s op grote afstand en verstoort vervolgens hun dataverbindingen zodra ze dichterbij komen. De grote antennes en schotelzenders van het systeem zijn doorgaans gemonteerd op een 8×8 vrachtwagen (MAZ- of KAMAZ-chassis) met een gepantserde, NBC-beschermde cabine en.wikipedia.org en.wikipedia.org. Rusland zette Repellent-1 in de late jaren 2010 in in conflictgebieden zoals Donbas en Syrië, maar de effectiviteit bleek beperkt door het bereik – het kon een groot luchtruim monitoren, maar daadwerkelijk alleen drones stoppen in een kleine straal rond het voertuig. Er gaan geruchten dat nieuwere modellen of opvolgers (soms in de media “Repellent-Patrol” genoemd) in ontwikkeling zijn om het storingsbereik te vergroten.
Een ander opmerkelijk zwaar systeem is de 1L269 Krasukha-familie – oorspronkelijk niet ontworpen voor kleine drones, maar zeer relevant. De Krasukha-2 en -4 zijn krachtige multifunctionele EW-stations op 4-assige vrachtwagens, voornamelijk bedoeld om radarbewakingsplatforms (zoals AWACS-vliegtuigen of spionagesatellieten) te verblinden en.wikipedia.org en.wikipedia.org. Er is echter gemeld dat Krasukha-eenheden ook zijn gebruikt om de GPS- en radiolinks van grotere drones te storen. In Syrië merkten Amerikaanse bronnen op dat Krasukha en aanverwante systemen de GPS-ontvangers van kleine Amerikaanse verkenningsdrones blokkeerden, en zelfs een Turkse Bayraktar TB2 lieten crashen door de besturingslink te verbreken en.wikipedia.org en.wikipedia.org. In de oorlog in Oekraïne werd begin 2022 een Krasukha-4 nabij Kyiv ingezet – om vervolgens te worden achtergelaten en buitgemaakt door Oekraïners, wat westerse analisten een schat aan informatie opleverde over deze geavanceerde stoorzender en.wikipedia.org bulgarianmilitary.com. Met een bereik van honderden kilometers voor radarstoring is Krasukha overdreven voor een quadcopter, maar het illustreert wel de Russische filosofie: ontzeg de vijand elk gebruik van het elektromagnetisch spectrum boven je troepen. Er is zelfs gespeculeerd dat Krasukha lagebaansatellieten kan verstoren en permanente schade aan elektronica kan veroorzaken met zijn krachtige emissies en.wikipedia.org. Vanaf 2023 exporteerde Rusland Krasukha en een verwant “Sapphire” EW-systeem naar bondgenoten, en leverde zelfs enkele aan Iran en.wikipedia.org en.wikipedia.org – wat duidt op vertrouwen in de capaciteiten van deze systemen.Tactische en middellangeafstand-jammers: Om daadwerkelijk de frontlinies en het nabije achterland te dekken, vertrouwt Rusland op lichtere, talrijkere EW-eenheden. Een werkpaard is de R-330Zh “Zhitel”-jammer (en de nieuwere R-330M1P Diabazol), die UAV-bedieningsfrequenties en GPS-banden tot enkele kilometers ver stoort; deze werden al in 2014 in Oekraïne gezien. Meer gespecialiseerd is de Silok-serie – Silok-01 verscheen rond 2018 als een speciale anti-UAV-jammer voor grondtroepen ukrainetoday.org. Een Silok-systeem bestaat uit richtantennes (op een statief of voertuig) plus een besturingsmodule die automatisch zoekt naar UAV-radiolinks. Volgens Russische oefeningen kan een enkele Silok tot 10 drones tegelijk detecteren en storen, waarmee een beschermde bubbel van ongeveer 4 km (2,5 mijl) straal wordt gecreëerd ukrainetoday.org ukrainetoday.org. In theorie is het een “set and forget”-apparaat: eenmaal ingeschakeld, luistert het naar de kenmerkende signalen van gangbare dronecontrollers (Wi-Fi-banden, RC-frequenties, enz.) en als het een overeenkomst vindt, zendt het ruis uit op dat kanaal om de verbinding te verbreken. Silok-eenheden werden veel gebruikt in Oekraïne – en leden zware verliezen. Oekraïense troepen spoorden ze op met loiterende munitie en zelfs kleine quadcopters die granaten dropten, en wisten vaak de Silok-jamming te omzeilen door van frequentie te wisselen of autonome dronemodi te gebruiken. Zoals het Oekraïense leger droogjes stelde: “het blijkt dat dergelijke [Russische EW]-apparatuur alleen effectief is op Russische oefenterreinen” – wat impliceert dat Siloks op het chaotische echte slagveld vaak niet konden meekomen ukrainetoday.org ukrainetoday.org. Verschillende Silok-01’s werden vernietigd of zelfs onbeschadigd buitgemaakt (één werd overrompeld door de 128ste Bergbrigade van Oekraïne eind 2022 ukrainetoday.org), wat Kyiv waardevol inzicht gaf in de werking ervan. Dit is mogelijk een reden waarom Rusland Silok-02 ontwikkelde, een verbeterd model dat nu deel uitmaakt van grotere systemen zoals de CRAB (daarover zo dadelijk meer) bulgarianmilitary.com bulgarianmilitary.com.
Een belangrijk onderdeel van Rusland’s tegenmaatregelen tegen drones – vooral tegen GPS-geleide drones of munitie – is het Pole-21 elektronische tegenmaatregelen-netwerk. In tegenstelling tot een enkel apparaat is Pole-21 een gedistribueerd stoorzendsysteem: tientallen kleine stoorzendermodules worden op zendmasten, radiomasten en daken gemonteerd om grote gebieden te bedekken met GPS-storing defense.info wesodonnell.com. In plaats van één grote zender creëert Pole-21 een constellatie van zenders die een hele stad of basis kunnen dekken. In wezen creëert het een “GPS-ontkenningskoepel” zodat binnenkomende drones niet nauwkeurig kunnen navigeren. Naar verluidt geven Pole-21-nodes elk 20–30 W output en kunnen ze GPS-, GLONASS-, Galileo- en BeiDou-signalen verstoren in een straal van 25 km per node defense.info. Rusland plaatste kritieke bases in Syrië in een ring met Pole-21 en heeft het sindsdien rond Moskou en andere strategische locaties ingezet (vaak merkbaar wanneer civiele GPS-apps daar vreemd gaan doen). In één geval plaatsten Russische troepen een Pole-21-array in het bezette zuiden van Oekraïne – alleen om het door Oekraïne precies op te laten blazen met een GPS-geleide HIMARS-aanval forbes.com. De ironie was duidelijk: de Russische stoorzender die bedoeld was om GPS-geleide wapens te dwarsbomen, werd zelf getarget door GPS, wat suggereert dat het ofwel niet actief was of niet effectief genoeg forbes.com. Toch blijft Pole-21 een kernonderdeel van Rusland’s verdedigingsarsenaal, waardoor vijandige drones moeten overschakelen op minder nauwkeurige geleiding of worden gestoord zodat ze verdwalen odin.tradoc.army.mil.
Volgende-generatie systemen (2024–25): Nadat Rusland zowel de sterke als zwakke punten van zijn EW-apparatuur in Oekraïne heeft ervaren, heeft het onlangs nieuwe anti-drone elektronische systemen versneld ontwikkeld. Een opvallend voorbeeld is het eerder genoemde “CRAB”-systeem – een ultramodern geïntegreerd EW-complex dat zo nieuw was dat de Oekraïners niet eens wisten dat het bestond totdat ze er in het voorjaar van 2025 één buitmaakten tijdens een gedurfde aanval bulgarianmilitary.com bulgarianmilitary.com. CRAB (waarschijnlijk een codenaam of acroniem) werd ingezet bij het Russische 49e Leger in Cherson om de massale FPV-droneaanvallen van Oekraïne te bestrijden bulgarianmilitary.com. In tegenstelling tot eerdere op zichzelf staande stoorzenders is CRAB ontworpen als een netwerk- en meerlagensysteem: het verbindt verschillende componenten – langeafstandsdetectoren, zeer nauwkeurige ontvangers, krachtige stoorzenders (waaronder Silok-02-eenheden) – en coördineert zelfs met andere middelen zoals verkenningsdrones bulgarianmilitary.com bulgarianmilitary.com. Volgens interne documenten (uitgelekt via Intelligence Online) kan CRAB meer dan 95% van de drones die zijn sector binnenkomen lokaliseren en hun signalen in ongeveer 70–80% van de gevallen neutraliseren, een enorme sprong ten opzichte van eerdere systemen bulgarianmilitary.com bulgarianmilitary.com. Het maakt gebruik van directionele antennes en softwaregedefinieerde radio’s (HackRF-modules) om daadwerkelijk de videofeeds te onderscheppen van FPV-drones, waardoor feitelijk wordt meegeluisterd met wat vijandelijke dronepiloten zien bulgarianmilitary.com bulgarianmilitary.com. Russische operators kunnen dit gebruiken om de locatie van de drone te achterhalen of zelfs de videofeed over te nemen. De stoorzenders van CRAB dekken alle gangbare frequenties die door aangepaste commerciële drones worden gebruikt en kunnen de besturingssignalen van een drone op meer dan 25 km afstand detecteren, wat vroege waarschuwing en activering van tegenmaatregelen mogelijk maakt bulgarianmilitary.com. Opmerkelijk is dat CRAB is geïntegreerd met Rusland’s eigen UAV’s (Orlan-10/30, enz.) en communicatienetwerken, waardoor een real-time sensornetwerk ontstaat – vriendelijke drones speuren naar indringers en sturen gegevens naar CRAB, dat op zijn beurt vriendelijke troepen aanstuurt of luchtafweer aanstuurt bulgarianmilitary.com bulgarianmilitary.com. Dit sluit aan bij Rusland’s streven naar netwerkgerichte oorlogsvoering, waarbij systemen doelgegevens delen en alleen storen wanneer nodig om interferentie te verminderen rostec.ru rostec.ru. De inname van een CRAB-eenheid door Oekraïne was een coup; analisten merkten op dat het een van Rusland’s meest “geavanceerde sprongen” in EW-technologie tot nu toe was, in wezen een antwoord op de zwerm kleine FPV-drones die de Russische loopgraven teisteren bulgarianmilitary.com bulgarianmilitary.com.Op kleinere schaal heeft de Russische industrie draagbare en zelfs draagbare stoorzenders geïntroduceerd om individuele soldaten en voertuigen te beschermen. Het Lesochek EW-systeem, onthuld in 2024, is ongeveer zo groot als een aktetas en kan op een voertuig worden gemonteerd of in een rugzak worden gedragen rostec.ru rostec.ru. Het was oorspronkelijk een stoorzender tegen IED’s (om door radio geactiveerde bermbommen te neutraliseren), maar is geüpgraded om ook drone-navigatie en besturingskanalen te onderdrukken rostec.ru rostec.ru. Lesochek kan breedbandig witte ruis uitzenden over HF/VHF/UHF-banden, waardoor zowel drones als detonatiesignalen in de buurt van een konvooi effectief worden geblokkeerd rostec.ru rostec.ru. Nog innovatiever is Surikat-O/P, een echt draagbaar antidronesysteem dat Russische ingenieurs in 2024 zijn gaan testen. Met een gewicht van minder dan 3 kg bestaat Surikat uit twee kleine modules (een detector en een stoorzender) plus een batterijpakket dat een soldaat aan zijn tactisch vest kan bevestigen rostec.ru rostec.ru. Het waarschuwt de soldaat als een vijandige drone zeer dichtbij is (binnen 1 km) en stelt hem vervolgens in staat een gerichte stoorpuls te activeren om deze op ~300 m afstand uit te schakelen rostec.ru rostec.ru. Het idee is om elke eenheid een laatste verdedigingslinie te geven tegen die dodelijke quadcopters die plotseling boven je opduiken. “Personeelsbescherming is de essentiële taak aan het front,” zei Natalia Kotlyar, een ontwikkelaar bij het Vector Instituut, eraan toevoegend dat dergelijke uitrusting ‘een verplicht item moet worden in een actief gevechtsgebied, samen met helmen en kogelvrije vesten.’ rostec.ru. Inderdaad, Rusland voorziet in massaproductie van Surikat-apparaten zodat elk peloton een drone-vroegtijdige waarschuwing en jammingcapaciteit onderweg kan hebben rostec.ru. De batterijduur (12 uur detectie, 1,5 uur jamming) en het lichte gewicht maken het haalbaar voor infanterie om het zonder veel belasting te dragen rostec.ru rostec.ru.Eindelijk zou het Russische EW-assortiment niet compleet zijn zonder de draagbare “anti-drone geweren” die wereldwijd zijn verspreid. Verschillende Russische bedrijven produceren geweervormige stoorzenders die een soldaat of politieagent op een drone kan richten om de radio-besturing, video en GPS te verstoren. Een van de eerste was de REX-1, ontworpen door ZALA Aero (een dochteronderneming van Kalashnikov), die eruitziet als een sciencefictiongeweer met meerdere antennes. Met een gewicht van ongeveer 4 kg kan de REX-1 satellietnavigatie binnen een straal van 5 km storen en de verbinding van een drone tot 1 km verbreken, waardoor veel kleine drones gedwongen worden te landen of de controle te verliezen armyrecognition.com armyrecognition.com. De batterij gaat ongeveer 3 uur mee armyrecognition.com. Een recenter model, de REX-2, is een compactere versie voor gemakkelijker vervoer. Rostec’s Avtomatika Concern (gespecialiseerd in communicatie) kwam met de Pishchal-PRO, gepresenteerd als “het lichtste draagbare anti-drone geweer op de markt” – enigszins gevormd als een futuristische kruisboog, weegt het minder dan 3 kg. Pishchal (betekent “vuursteenpistool”) kan 11 frequentiebanden storen en werd gedemonstreerd op de IDEX-2023 expo in Abu Dhabi, waar de makers beweerden dat het “het beste draagbare anti-dronesysteem” is qua kracht en bereik voor zijn formaat defensemirror.com vpk.name. Een andere deelnemer, in 2019 aan president Poetin getoond, is de Garpun-2M draagbare stoorzender. Garpun (betekent “harpoen”) wordt eigenlijk als een rugzak gedragen met een schoudergemonteerde richtantenne, en het beschikt over enige finesse: het werkt op 8 frequentiebanden en heeft een smallere bundel om interferentie te voorkomen, met tot 60 minuten continu storen per batterij armyrecognition.com armyrecognition.com. Slechts 500 m bereik, maar het kan worden geïntegreerd in een meerlagig verdedigingsnetwerk door doelinformatie door te geven aan anderen . En niet te vergeten: het “Stupor” elektromagnetisch geweer – een log, vierkant anti-drone geweer onthuld door het Russische Ministerie van Defensie, voor het eerst ingezet rond 2017–2019 armyrecognition.com. Stupor (de naam betekent “verdoofd maken”) gebruikt gerichte RF-pulsen om de besturing van drones uit te schakelen. Russische troepen in Oekraïne zijn met deze verschillende apparaten gefotografeerd, wat bevestigt dat jamming een kerntactiek is van boven tot onder in Rusland’s anti-UAV-strategie.
Kinetische onderscheppers: Kanonnen, raketten en meer
Hoewel soft-killmaatregelen (jamming, spoofing) de voorkeur hebben om drones op een elegante manier uit te schakelen, moet je ze soms gewoon neerschieten – vooral als een drone al autonoom op weg is naar een doelwit of als hij te groot is om gemakkelijk te storen. Rusland heeft daarom veel van zijn luchtafweerwapens herbestemd en aangepast om als drone-onderscheppers te dienen. De uitdaging is echter kosten en hoeveelheid: een dure langeafstandsraket gebruiken om een drone van $5.000 uit te schakelen is geen winnende ruil, zeker niet als er tientallen drones tegelijk komen. Daarom heeft Rusland zich bij zijn kinetische aanpak gericht op snelvuur-, korteafstandssystemen en goedkopere onderscheppers als aanvulling op de EW-paraplu.
Luchtafweerraketten en artillerie: De standaard voor puntluchtafweer in Rusland is het Pantsir-S1-systeem – een op een vrachtwagen gemonteerd luchtafweermodule die dubbele 30mm-autokanonnen combineert met 12 direct inzetbare raketten. Oorspronkelijk ontworpen om waardevolle locaties te beschermen tegen snelle vliegtuigen en kruisraketten, bleek Pantsir ook een van Rusland’s favoriete drone-killers te zijn. Het systeem heeft een ingebouwde radar en elektro-optische volgsystemen die kleine UAV’s kunnen detecteren, en de 30mm-kanonnen kunnen honderden granaten afvuren om laagvliegende objecten te vernietigen (al is het daadwerkelijk raken van een kleine drone met kanonvuur lastig). Begin 2023 verschenen er beelden van Pantsir-S1-eenheden die op daken in Moskou werden gehesen – waaronder op het hoofdkwartier van het ministerie van Defensie en andere centrale gebouwen – als laatste verdedigingslinie voor de hoofdstad theguardian.com theguardian.com. Het leger erkende dat deze korteafstandsluchtafweer-opstellingen niet alleen bedoeld waren voor raketten en vliegtuigen, maar ook “tegen kleinere doelen, zoals drones, konden worden ingezet” nu UAV’s “alomtegenwoordig zijn op het slagveld” theguardian.com theguardian.com. In wezen veranderde Moskou het stadscentrum in een “vesting” met Pantsir-batterijen die klaarstaan om op elke inkomende droneszwerm te vuren. Buiten Moskou worden Pantsirs op grote schaal ingezet rond strategische bases (bijvoorbeeld ter bescherming van langeafstand S-400-luchtafweersystemen en luchthavens) en in gevechtszones om veldhoofdkwartieren en achterliggende depots te bewaken. Ze hebben enig succes gehad – Russische rapporten claimen tientallen Oekraïense drones die door Pantsirs zijn neergehaald – maar ook opvallende mislukkingen (enkele Pantsir-eenheden zijn zelf vernietigd door Oekraïense aanvallen of loiterende munitie toen ze aan het herladen waren of de verkeerde kant op keken centcomcitadel.com).
Om kleinere drones efficiënter aan te pakken, heeft Rusland nieuwe raketten en munitie ontwikkeld. Een gemoderniseerde Pantsir-variant (vaak Pantsir-SM of S1M genoemd) werd getoond met lanceerbuizen in viervoud voor mini-raketten defense.info. In plaats van 12 grote raketten kan hij 48 kleine drone-interceptieraketten dragen, elk vermoedelijk met net genoeg bereik en explosief om goedkoop een UAV uit te schakelen defense.info defense.info. Dit weerspiegelt benaderingen van andere landen (zoals het door de VS voorgestelde AIM-132 dart voor NASAMS en anderen) om te voorkomen dat men “met een kanon op een mug schiet.” De exacte specificaties van deze mini-raketten zijn niet openbaar, maar hun aanwezigheid werd opgemerkt door defensiewaarnemers: “Met… tot 48 korteafstandsraketten is het Pantsir-luchtverdedigingssysteem sterk geoptimaliseerd om grote zwermen vijandige drones te neutraliseren.” militaeraktuell.at. In het veld zijn zelfs oude Sovjet-kanonnen afgestoft voor dronedefensie. Het ZU-23-2 dubbel 23mm kanon, een getrokken luchtafweergeschut uit de jaren 60, wordt vaak op vrachtwagens of rond bases geplaatst als goedkope puntverdediging tegen lage, langzame drones. De hoge vuursnelheid biedt een kans om lowtech drones te raken (feitelijk luchtafweergranaten). Evenzo zijn Shilka zelfrijdende luchtafweerwagens (4× 23mm kanonnen op een rupsvoertuig) nabij het front gesignaleerd, in een poging UAV’s neer te schieten die binnen 2–2,5 km komen. Dit zijn oplossingen met een zeer kort bereik en meestal een laatste redmiddel als stoorzenders of raketten er niet in slagen een naderende drone te stoppen. Voor grotere “one-way” aanvalsdrones (zoals de Iraans gemaakte Shahed-136 delta-vleugeldrones die Rusland zelf tegen Oekraïne inzet), kan Rusland zijn middellangeafstandsluchtverdedigingssystemen zoals Tor-M2 of Buk-M2/3 inzetten. Oekraïense functionarissen hebben zelfs opgemerkt dat de Russische luchtverdediging een aanzienlijk deel van de Oekraïense langeafstandsdrones en raketten neerhaalt – hoewel de statistieken sterk uiteenlopen, claimt Rusland vaak hoge onderscheppingspercentages. Een analyse van een defensiedenktank suggereerde dat tegen 2024 de gelaagde verdediging van Rusland (met name elektronische oorlogsvoering gecombineerd met SAM’s) 85–90% van de kleine en middelgrote drones tegenhield en zo veel Oekraïense luchtaanvallen effectief afzwakte defense.info defense.info. Dit verwijst waarschijnlijk naar drones zoals de UJ-22 of andere UAV’s die Oekraïne richting Russische steden heeft gestuurd, waarvan er veel zijn onderschept of verijdeld (hoewel zeker niet allemaal, zoals terugkerende aanvallen op luchtmachtbases en infrastructuur aantonen).Interceptordrones (“drone-op-drone” verdediging): Een nieuw en enigszins sciencefictionachtig concept is om drones in te zetten om andere drones te vangen. Rusland en Oekraïne racen allebei om dergelijke onderscheppings-UAV’s te ontwikkelen die autonoom indringers kunnen opsporen forbes.com unmannedairspace.info. Een Russisch project dat vooroploopt is de Volk-18 “Wolf-18” onderscheppingsdrone, ontwikkeld door Almaz-Antey (traditioneel een rakettenfabrikant). De Wolf-18 is een kleine quadcopterdrone uitgerust met een optisch vizier en een ongebruikelijk wapen: hij draagt een set netdragende projectielen die kunnen worden afgevuurd om de rotoren van een andere drone te verstrikken en.topwar.ru en.topwar.ru. Tijdens tests bleek de Wolf-18 in staat een doelwitdrone te detecteren en te achtervolgen, een net af te vuren om deze fysiek te vangen of te blokkeren, en als dat mislukte zelfs het doelwit te rammen als laatste redmiddel en.topwar.ru en.topwar.ru. Het netconcept is aantrekkelijk voor civiele gebieden – in tegenstelling tot het neerschieten van een drone (waarbij brokstukken en kogels rondvliegen), kan een net deze veiliger neutraliseren. Wolf-18-prototypes slaagden voor vliegproeven en “gevechtstests” in 2021 en waren bestemd voor staatstests, waarbij ontwikkelaars suggereerden dat de eerste inzet bedoeld was om civiele luchthavens te beschermen tegen indringende drones uasvision.com uasvision.com. Russische media meldden zelfs dat de netdrone zou worden ingezet op luchthavens en kritieke faciliteiten als anti-UAV-bewaker uasvision.com. De drone is vrij klein (ongeveer 60 cm breed, 6 kg zwaar) met een uithoudingsvermogen van ~30 minuten en.topwar.ru en.topwar.ru. Het kan autonoom werken in een gedefinieerde patrouillezone en heeft alleen goedkeuring van een operator nodig om aan te vallen, dankzij een AI-geleidingssysteem en.topwar.ru en.topwar.ru. Vanaf 2023–24 heeft Almaz-Antey de Wolf-18 voorzien van betere sensoren en had het met succes testdrones onderschept; ze gaven aan dat serieproductie kon beginnen zodra de overheidsbeoordelingen waren afgerond en.topwar.ru en.topwar.ru. Dit suggereert dat Wolf-18 of vergelijkbare onderscheppingsdrones mogelijk al beperkt worden ingezet, ter bewaking van evenementen met een hoog profiel of locaties waar het neerhalen van een drone te riskant zou zijn (stel je bijvoorbeeld een ongewenste drone voor in de buurt van een luchthaven – een netdrone zou deze kunnen neerhalen zonder geweervuur).
Er zijn ook meldingen van andere exotische concepten. Russische bedrijven hebben van alles getoond, van anti-drone UAV’s met hagelpatronen tot drones die elektronische oorlogsvoering kunnen uitvoeren en naar een vijandelijke drone kunnen vliegen om deze van dichtbij te storen. In 2023 beweerde een Russisch centrum zelfs een “24-loopse anti-drone geschutskoepel” te testen, die een laserverblinder en elektronische stoorzender combineert – in feite een stationaire robot die meerdere drones tegelijk kan aanpakken (al klinkt dit grotendeels experimenteel) facebook.com. Daarnaast heeft Rusland interesse getoond in loitering munitions als onderscheppingsdrones – waarbij een kleine kamikazedrone wordt gebruikt om vijandelijke UAV’s te rammen. Het is een beetje als een kogel met een kogel raken, maar tegen langzamere drones zou het kunnen werken. Aan het front in Oekraïne hebben sommige Russische eenheden geprobeerd hun eigen Lancet-aanvalsdrones te gebruiken om Oekraïense UAV’s op te jagen. Dit vakgebied ontwikkelt zich snel aan beide kanten.
Gerichte energie (lasers): Tot slot heeft Rusland publiekelijk gehint naar en opgeschept over gerichte-energiewapens om drones tegen te gaan. In mei 2022 beweerde de toenmalige vicepremier Yuri Borisov dat Rusland een nieuwe laser genaamd “Zadira” in Oekraïne had ingezet die “een drone verbrandde” op 5 km afstand in enkele seconden defensenews.com defensenews.com. Deze claim werd met scepsis ontvangen, aangezien er geen bewijs werd geleverd en lasers die effectief zijn op 5 km niet eenvoudig op een mobiel platform te plaatsen zijn. Desondanks toonde Rusland in 2023–24 wel enige vooruitgang op het gebied van laser-gebaseerde luchtverdediging. Midden 2025 kondigde de regering aan dat het grootschalige tests had uitgevoerd met nieuwe lasersystemen tegen verschillende drones onder diverse weersomstandigheden reuters.com reuters.com. Beelden toonden een drone die werd verbrand, en functionarissen noemden de technologie “veelbelovend”, waarbij ze aangaven dat deze in serieproductie zou gaan en zou worden opgenomen in het bredere Russische luchtverdedigingsnetwerk reuters.com reuters.com. President Poetin zelf drong aan op een versnelde ontwikkeling van deze “gerichte-energie” verdediging. Een specifiek systeem waarvan wordt beweerd dat het wordt getest is “Posokh” – gemeld als een laser-luchtverdedigingsprototype dat bij oefeningen is gebruikt understandingwar.org. Interessant genoeg zijn er ook aanwijzingen dat Rusland mogelijk buitenlandse technologie gebruikt: in 2025 dook er een video op (via Telegram-kanalen) die suggereerde dat een Chinese Silent Hunter 30kW-laser was aangeschaft en ingezet door Russische troepen laserwars.net laserwars.net. De Silent Hunter is een bekende Chinese anti-drone laser die UAV’s tot op 4 km kan uitschakelen door hun romp of sensoren te verbranden. Als Rusland er inderdaad een heeft geïmporteerd, onderstreept dat hoe cruciaal de strijd tegen drones is geworden – tot het punt dat men stilletjes geavanceerde systemen in het buitenland betrekt ondanks sancties. Dat gezegd hebbende, zijn lasers in het Russische arsenaal waarschijnlijk nog steeds hulp- en experimenteel. Weersomstandigheden (mist, regen, sneeuw) kunnen hun werking verminderen, en hun effectieve bereik is doorgaans kort (1–2 km betrouwbaarMaar naarmate droneswarms groter worden, bieden hoogenergetische lasers de aantrekkingskracht van onbeperkte “munitie” (alleen stroom) en snelheid-van-het-licht inzet. We kunnen verwachten dat Rusland zal blijven investeren in dit gebied, met als doel een toekomst waarin goedkope drones massaal uit de lucht kunnen worden geschoten zonder dure raketten te verspillen.
Het beschermen van het thuisland: Van de frontlinies tot Moskou
De anti-drone strategie van Rusland draait niet alleen om militair materieel; het gaat ook om inzet – waar en hoe deze systemen worden gebruikt. In grote lijnen zijn er drie zorgzones: het actieve front in Oekraïne, de grensregio’s en strategische faciliteiten (oliedepots, vliegvelden, energiecentrales), en grote steden zoals Moskou. Elk kent andere uitdagingen en heeft een op maat gemaakte verdedigingsaanpak gezien.
Frontlinie- en slagveldinzet: Aan het front in Oekraïne worden Russische troepen dagelijks geconfronteerd met honderden verkennings- en aanvalsdrones. Kleine quadcopters zweven om granaten in loopgraven te laten vallen; FPV-drones razen op tanks af om bij impact te exploderen; grotere UAV’s geven artillerie doelaanwijzingen. Als reactie daarop heeft Rusland tegen-UAV-tactieken geïntegreerd op elk echelon van zijn troepen defense.info defense.info. Op pelotons-/compagnieniveau hebben soldaten nu vaak dronemeldingsprocedures en gebruiken ze draagbare stoorzenders (zoals Stupor of de nieuwere Surikat) wanneer er een dreiging in de buurt is. Camouflage is aangepast – veel Russische pantservoertuigen zijn bedekt met geïmproviseerde “vogelkooi”-draadschermen en anti-dronenetten om inkomende drones te laten ontploffen of te vangen (de zogenaamde “cope cages” of “schildpadtanks”-aanpak) defense.info defense.info. Elektronische oorlogsvoeringseenheden die voorheen op brigade- of divisieniveau werden ingezet, worden nu naar voren geschoven als “loopgraafniveau” EW-teams, die die Silok- en Lesochek-stoorzenders bedienen nabij frontposities defense.info defense.info. Deze gedecentraliseerde aanpak kwam na pijnlijke lessen in 2022, toen gecentraliseerde EW-middelen niet snel genoeg konden reageren op zwerm-aanvallen defense.info defense.info. Nu heeft elk gecombineerd wapensbataljon mogelijk een eigen anti-dronesectie. De militaire doctrine van Rusland heeft “een radicale transformatie ondergaan onder druk van drones,” merkt een analyse op – van top-down, statische verdediging naar gedistribueerde, gelaagde verdediging die kinetische en elektronische tegenmaatregelen op de grond combineert defense.info. Bijvoorbeeld, een Russisch gemotoriseerd infanteriebataljon in 2025 zou kunnen worden begeleid door: een paar Tor-M2 luchtafweervoertuigen om UAV’s neer te schieten, een EW-vrachtwagen (zoals Borisoglebsk-2 of Lever-AV) om communicatie in het gebied te storen, verschillende Silok- of Volnorez-eenheden die aan tankcompagnieën zijn toegevoegd voor directe drone-interferentie, en scherpschutters of mitrailleurschutters die getraind zijn om op drones te schieten als al het andere faalt. Drones zijn in wezen het nieuwe inkomende mortiervuur geworden – alomtegenwoordig, vereisen constante waakzaamheid en snelle reactieve vuur- of stooracties.
Bescherming van bases en infrastructuur: Na enkele pijnlijke aanvallen (zoals de explosies in augustus 2022 op de luchtmachtbasis Saky op de Krim en de drone-aanval in december 2022 op de Engels-bommenwerperbasis), realiseerde Rusland zich dat faciliteiten in het achtergebied zeer kwetsbaar waren voor langeafstandsdrones. Eind 2022 en in 2023 begonnen ze deze locaties te versterken. Neem luchtmachtbases diep in Rusland: Oekraïne toonde aan in staat te zijn deze te raken met geïmproviseerde langeafstandsdrones. Als reactie plaatste Rusland meer luchtafweerraketten rond belangrijke bases en zette Pantsir-S1-eenheden direct op het vliegveld in om aanvliegroutes op lage hoogte te dekken. Op de luchtmachtbasis Engels (500 km van Oekraïne) lieten satellietbeelden zien dat Pantsirs de parkeerplaatsen voor bommenwerpers bewaakten nadat een drone strategische bommenwerpers had beschadigd. Olie-raffinaderijen en brandstofdepots in grensregio’s zijn nu vaak uitgerust met perimeter anti-drone systemen – ofwel een Pantsir/Tor voor snelle reactie, of elektronische oorlogvoeringssystemen om GPS en besturingssignalen te verstoren. Een opvallend initiatief is de grootschalige installatie van anti-UAV-apparatuur bij civiele industriële locaties. In april 2025 was naar schatting “60% tot 80% van de civiele industriële ondernemingen in Rusland al uitgerust met bescherming tegen UAV-aanvallen” szru.gov.ua. Deze statistiek, aangehaald in een Russisch rapport uit de technologiesector, laat zien hoe serieus zelfs civiele sectoren de dreiging van drones nemen. Deze verdediging omvat bijvoorbeeld radar- en jammercombinaties op daken van faciliteiten (bijvoorbeeld een energiecentrale met een 360°-bewakingsradar en een gerichte jammerkoepel om een ongewenste drone te stoppen). De Russische overheid heeft bedrijven in sectoren als energie, chemie en transport opgeroepen om in dergelijke systemen te investeren, uit angst voor sabotage of terreuraanvallen met drones. Zelfs kritieke landbouwfaciliteiten (zoals grote graanopslagplaatsen of voedselverwerkingsfabrieken) worden in sommige regio’s uitgerust met anti-dronesystemen en.iz.ru – wat aangeeft dat Rusland zich niet alleen zorgen maakt over militaire drones, maar ook over elke UAV die economische doelen of de openbare veiligheid kan bedreigen.
Een spraakmakend voorbeeld van binnenlandse droneverdediging is de Russische poging om de Krimbrug (Kertsj-brug) te beschermen – een strategisch en symbolisch bezit dat door Oekraïne met drones en explosieven is aangevallen. Rusland heeft naar verluidt boot-detecterende radars, EW-systemen en lagen van SAM’s specifiek rond de brug ingezet. Evenzo hebben lokale autoriteiten in grensoblasten zoals Belgorod, Brjansk en Koersk (waar talrijke Oekraïense drone-invallen zijn geweest) geïmproviseerde “anti-drone teams” en observatieposten opgezet. In de stad Belgorod zijn politiewagens gesignaleerd met anti-drone geweren om snel te kunnen reageren als er een quadcopter wordt gemeld. De regio Koersk werd getroffen door drones die een vliegveld en een olieterminal aanvielen; sindsdien wemelt het gebied van extra korteafstandsluchtverdedigingseenheden en wordt er vaak EW-interferentie waargenomen (GPS-storingen, enz.). De ontdekking van de Volnorez voertuig-gemonteerde stoorzender in Koersk (nog voordat deze was uitgepakt) door een Oekraïens commando-team laat zien hoe Rusland geavanceerde tegenmaatregelen vooruitgeschoven had in hoog-risico grenszones armyrecognition.com armyrecognition.com. De inzet van Volnorez op T-80 tanks in Oekraïne – compleet met tanks voorzien van kooi-pantser en deze 13 kg zware stoorzender – onderstreept hoe essentieel droneverdediging nu is voor het overleven van een eenheid armyrecognition.com armyrecognition.com. Door storing uit te zenden die de besturingsverbinding van elke FPV-drone in de laatste 100–200 m van zijn nadering verbreekt, creëert Volnorez effectief een elektronisch schild rond de tank, waardoor aanvallende drones ofwel neerstorten of onschadelijk uitvallen voordat ze raken armyrecognition.com armyrecognition.com. Dit soort point-defense jamming wordt waarschijnlijk uitgerold naar meer voertuigen aan het front (er zijn aanwijzingen dat ook nieuwe T-72B3- en T-90M-tanks drone-stoorzenders krijgen) bulgarianmiliDe “Drone Dome” boven Moskou: Nergens is Rusland vastberadener geweest om drone-aanvallen te voorkomen dan in de hoofdstad. Na een schokkend incident in mei 2023 – toen drones verschillende gebouwen in Moskou troffen – versnelde het Kremlin de plannen om de metropool te omringen met gelaagde luchtverdediging. In augustus 2025 waren er meer dan 50 luchtafweersites opgericht in en rond Moskou in een uitgebreide verdedigingsring militaeraktuell.at. Dit doet in feite het concept van de Sovjet-tijdperk Luchtverdedigingszone van Moskou herleven, maar dan aangepast aan moderne dreigingen. Volgens analyse van Militär Aktuell zijn nieuwe Pantsir-S1- en SAM-posities ongeveer elke 5–7 km geplaatst in een wijde straal van 15–50 km van het stadscentrum militaeraktuell.at militaeraktuell.at. Door het gebrek aan heuvels rond het vlakke Moskou, heeft het leger 20 meter hoge metalen torens en verhoogde platforms gebouwd om Pantsir-systemen te plaatsen – waardoor hun surveillanceradars een beter zicht hebben om laagvliegende drones die het terrein volgen te detecteren militaeraktuell.at militaeraktuell.at. Sommige posities bevinden zich op hergebruikte hoge structuren (zoals oude stortplaatsen of heuvels) en zelfs op speciaal gebouwde hellingen militaeraktuell.at militaeraktuell.at.
Binnen de stad, zoals opgemerkt, zijn er permanent minstens drie Pantsir-S1-eenheden gestationeerd op daken in de buurt van het Kremlin: één bovenop het MoD-gebouw bij de Moskva-rivier, één op een gebouw van het Ministerie van Binnenlandse Zaken ten noorden van het Rode Plein, en één op een gebouw van het ministerie van Onderwijs ten oosten van het centrum militaeraktuell.at militaeraktuell.at. Deze zijn zeer zichtbaar – Moskovieten hebben foto’s gedeeld van de silhouetten van de raketlanceerders op gebouwen, een schokkend teken des tijds militaeraktuell.at. De middel- en langeafstandsluchtafweerraketten vormen buitenste lagen: openbrontellingen begin 2023 suggereerden minstens 24 S-300/S-400-lanceerinrichtingen rond Moskou, plus nieuwere S-350 Vityaz-systemen en zelfs de ultralangeafstand S-500 Prometheus in beperkte aantallen militaeraktuell.at. Elke laag is bedoeld om een andere categorie dreiging op te vangen (ballistische raketten, kruisraketten, straaljagers en drones). De verdediging van Moskou richt zich de laatste tijd echter vooral op lage, kleine drones – het soort dat mogelijk langs de grote S-400-radars kan glippen. Daar komt het dichte Pantsir-netwerk en de elektronische verstoring om de hoek kijken.Ook de elektronische verdediging in de hoofdstad is versterkt. Sinds 2016 is bekend dat GPS-spoofing rond het Kremlin de navigatie van drones in de war brengt (toeristen merkten dat hun kaart-apps vreemd deden bij het Rode Plein – waarschijnlijk een vredestijdmaatregel tegen drones). Na de incidenten van 2023 zouden Russische telecomregulatoren meer Pole-21 nodes rond Moskou hebben geïnstalleerd om een breed GPS-jamming schild te creëren defense.info defense.info. Apparaten om drone radiofrequenties te detecteren zijn aan politiediensten gegeven; de stad overwoog zelfs om civiele dronehobbyisten in te schakelen als vrijwillige “drone spotters”. Hoewel de details geheim zijn, kan men afleiden dat meerdere Ruselectronics EW-systemen (de maker van SERP, Lesochek, enz.) worden ingezet om het luchtruim van Moskou elektronisch te beschermen. Russische functionarissen maakten zelfs bekend dat medio 2025 ongeveer 80% van de belangrijkste ondernemingen in Moskou over enige vorm van anti-dronebescherming beschikte, en alle kritieke overheidsgebouwen waren voorzien van gelaagde verdediging tadviser.com militaeraktuell.at.
Ondanks deze inspanningen zijn Oekraïense drones er soms toch doorheen gekomen – wat aantoont dat geen enkel systeem waterdicht is. Drones hebben in 2023 en 2024 het zakendistrict van Moskou geraakt, waarbij gevels van hoge gebouwen werden getroffen (met minimale schade maar een enorme symbolische impact). Dit suggereert dat er nog enkele lacunes op laag niveau waren, of dat drones autonoom op waypoints vlogen (minder gevoelig voor jamming). Het houdt Moskou gespannen; zoals een CEPA-analyse het verwoordde: “zelfs met nieuwe technologieën zal 100% bescherming niet worden bereikt” en blijft de Russische hoofdstad niet volledig drone-proof cepa.org. Het Russische leger erkent dit, maar streeft naar maximale dekking om succesvolle aanvallen tot een minimum te beperken. De snelle uitbreiding van Moskou’s verdediging – feitelijk het bouwen van een moderne luchtafweergordijn rond een stad van 12 miljoen inwoners in enkele maanden tijd – is ongekend in de recente geschiedenis en onderstreept hoe serieus Rusland de dreiging van drones op eigen bodem nu neemt.
Effectiviteit en veranderende uitdagingen
Hoe effectief zijn de Russische anti-drone systemen in het algemeen? Het beeld is gemengd en verandert voortdurend doordat “adaptatie en tegen-adaptatie” plaatsvinden defense.info defense.info. Vroeg in de invasie werd Rusland verrast door de drone-tactieken van Oekraïne, met talrijke verliezen tot gevolg. Sindsdien heeft het ongetwijfeld zijn droneverdediging verbeterd – veel Oekraïense drone-aanvallen worden nu onderschept of raken geen vitale doelen. Russische bronnen noemen vaak hoge onderscheppingspercentages (bijvoorbeeld door te beweren dat bijna alle Oekraïense UAV’s die de Krim in een bepaalde week aanvielen, werden neergeschoten of verstoord). Ook westerse analisten hebben vastgesteld dat het Russische onderscheppingspercentage tegen bepaalde drones sterk is gestegen dankzij gelaagde EW- en luchtverdediging defense.info defense.info. De introductie van nieuwe systemen zoals CRAB, SERP en draagbare stoorzenders heeft waarschijnlijk levens gered aan het front, waardoor Oekraïense drone-aanvallen financieel minder houdbaar zijn geworden (Oekraïne kan zich niet veroorloven tientallen dure FPV-drones te verliezen terwijl er maar een paar doorkomen). Zoals een studie uit 2025 opmerkte, toonden Russische troepen “opmerkelijk tactisch leervermogen,” en gingen ze van “achterlopers in droneoorlogsvoering begin 2022 naar geavanceerde beoefenaars in 2025.” defense.info defense.info. Om de paar maanden brachten ze een nieuw apparaat of aangepaste tactiek in het veld om de nieuwste dreiging van drones te counteren – maar belangrijk is dat Rusland nog steeds één adaptatiecyclus achterloopt op de innovaties van Oekraïne defense.info defense.info. Oekraïne vindt een zwak punt (bijvoorbeeld glasvezel-geleide drones die immuun zijn voor verstoring, of drones die EW-eenheden zelf aanvallen), benut dat, en Rusland haast zich om dat gat met iets nieuws te dichten. Bijvoorbeeld,toen Oekraïne begon met het gebruik van drones zonder RF-uitzendingen (voorgeprogrammeerde routes of bediend via een kabel), raakte de Russische EW in de war, waardoor Rusland ertoe werd aangezet om glasvezeldrones van eigen makelij te onderzoeken en meer nadruk te leggen op kinetische onderschepping defense.info defense.info.
Er zijn gênante episodes geweest voor Rusland: Zoals beschreven, werden Silok-jammers die bedoeld waren om drones aan de grond te houden, juist opgejaagd door drones. Het Oekraïense leger documenteerde met genoegen gevallen waarin kleine quadcopters precies granaten lieten vallen op geavanceerde jammers, waardoor ze buiten werking werden gesteld ukrainetoday.org ukrainetoday.org. Elke keer dat dat gebeurde, was het zowel een tactisch succes voor Oekraïne als een propagandastunt (waarbij een drone van $1000 een systeem van een miljoen roebel verslaat). De buitgemaakte geavanceerde systemen zoals Krasukha-4 en CRAB gaven Oekraïne (en de NAVO) inzicht om tegenmaatregelen te ontwikkelen. Het is een levendige demonstratie dat anti-droneoorlogsvoering nu net zo belangrijk is als droneoorlogsvoering zelf – een wipwap waarbij elke kant probeert een tijdelijk voordeel te behalen.
Rusland’s brede aanpak – het combineren van elektronische en kinetische verdediging – wordt door militaire experts als de juiste strategie beschouwd. Een recent CNAS-rapport merkte op dat counter-drone missies “veel meer omvatten dan alleen luchtafweer” en niet alleen aan traditionele luchtafweereenheden kunnen worden overgelaten cnas.org understandingwar.org. De ervaring van Rusland weerspiegelt dit: ze hadden de gezamenlijke inspanningen nodig van EW-specialisten, luchtafweerders, infanterie met nieuwe uitrusting, en zelfs ingenieurs om posities te versterken (met dronennetten en kooien) om de dreiging van drones daadwerkelijk te verminderen. De schaal van Rusland’s reactie zegt veel. Halverwege 2025 trainden ze grote aantallen “dronejagers” – zowel menselijk als technologisch. Fabrieken onder Rostec draaien naar verluidt overuren om anti-drone geweren, EW-apparaten te produceren en om nieuwe counter-UAV-functies te integreren in bestaande platforms (bijvoorbeeld, nieuwere T-90M tanks die van de band rollen kunnen standaard worden uitgerust met een kleine UAV-radar en jammer). Rostec-functionarissen spreken openlijk over de enorme vraag: “Het portfolio van Rostec’s producten voor het bestrijden van UAV’s” blijft groeien, zei een leidinggevende, waarbij hij de veelzijdigheid benadrukte voor zowel “civiele en militaire UAV’s” en systemen aanbiedt die op maat kunnen worden gemaakt voor de klant (bijvoorbeeld, een civiel beveiligingsbedrijf wil misschien alleen detectie en geen volledige verstoring) rostec.ru rostec.ru. “Een van de belangrijkste voordelen van de Sapsan-Bekas is zijn veelzijdigheid… eenvoudig aan te passen aan de wensen van klanten,” merkte Oleg Evtushenko, uitvoerend directeur van Rostec, op rostec.ru rostec.ru. Inderdaad, het mobiele Sapsan-Bekas-systeem is ontworpen met modulaire componenten zodat het verkocht kan worden aan energiebedrijven alleen voor dronedetectie, of aan het leger met de jamming en radar inbegrepen rostec.ru rostec.ru. Dit benadrukt hoe counter-drone technologie nu een grote industrie is in Rusland.Uiteindelijk is Rusland’s anti-drone arsenaal uitgebreid en wordt het elke maand geavanceerder. Het varieert van 8-wielige elektronische “zoemers” die de lucht over kilometers verstoren, tot schouderafgevuurde raketten en kanonnen die klaarstaan om drones uit de lucht te schieten, tot vindingrijke oplossingen zoals elektronische rugzakken en net-uitwerpende drones voor de meest persoonlijke verdedigingslaag. De omvang en urgentie van deze inzet kan niet overdreven worden – het Russische leger heeft kleine drones feitelijk als een nieuwe klasse van dreiging moeten behandelen, vergelijkbaar met raketten en artillerie, en heeft hun handboeken en hardware dienovereenkomstig herschreven en herontworpen. En terwijl zij dat doen, passen Oekraïense troepen zich opnieuw aan, in een voortdurende cyclus. Daardoor is de strijd tussen drones en anti-drones een van de bepalende gevechten van de oorlog in Oekraïne geworden.
Een Russische commentator grapte dat het conflict net zo goed een “droneoorlog” is, met “het meest intensieve testterrein voor droneoorlogsvoering” in de geschiedenis, wat een even intensief testterrein voor tegenmaatregelen uitlokt defense.info defense.info. Elke Russische innovatie – of het nu een nieuwe stoorzender, een nieuwe raket of een laser is – wordt snel opgemerkt en bestudeerd door Oekraïne, en omgekeerd. In de toekomst kunnen we verwachten dat Rusland zal verdubbelen op integratie (al deze systemen met elkaar verbinden voor meer efficiëntie), automatisering (AI gebruiken om snel dronedoelen te identificeren en te prioriteren), en kosten-voordeel-ruil (steeds goedkopere onderscheppers ontwikkelen zodat het neerhalen van een drone minder kost dan het lanceren ervan). Het doel van het Kremlin is om drone-aanvallen zinloos of op zijn minst zeer ineffectief te maken. Eind 2025 hebben ze nog geen ondoordringbaar schild bereikt – af en toe glippen drones er nog doorheen en halen ze het nieuws – maar ze hebben wel een formidabele meerlaagse verdediging opgebouwd die ongetwijfeld veel materieel en levens redt van de dreiging boven. In het kat-en-muisspel van drone versus anti-drone heeft Rusland een groot deel van zijn grondgebied veranderd in een hightech defensief web, een “vesting in de lucht,” ook al is het spel nog lang niet voorbij.
Bronnen: Russische Ministerie van Defensie en staatsmedia-rapporten; persberichten van Rostec en Ruselectronics rostec.ru rostec.ru; onafhankelijke militaire analyses en ooggetuigenverslagen ukrainetoday.org defense.info; verslaggeving door Reuters en internationale media reuters.com theguardian.com; deskundig commentaar van Forbes, CSIS en defensiedenktanks ukrainetoday.org defense.info. Deze bronnen bieden gedetailleerde inzichten in de capaciteiten en inzet van Russische antidronesystemen, evenals prestatiegegevens uit de praktijk van het aanhoudende conflict.